สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในสมัยนี้มีการปรับปรุงบ้านเมืองหลายอย่างที่ช่วยสนับสนุนให้งานวรรณกรรมก้าวหน้า คือ การตั้งโรงเรียน การพิมพ์หนังสือ การตั้งหอสมุดแห่งชาติและเกิดโบราณคดีสโมสรที่ช่วยส่งเสริมงานด้านการประพันธ์ การศึกษาประวัติศาสตร์และโบราณคดี ประกอบกับได้รับอารยธรรมตะวันตกเผยแพร่เข้ามาอีกด้วย
กวีและวรรณกรรมที่สำคัญในสมัยรัชกาลที่ 5 มีดังนี้
        1. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงพระราชนิพนธ์พระราชพิธีสิบสองเดือน ไกลบ้าน พระราชวิจารณ์ทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวี ลิลิตนิทราชาคริต บทละครเรื่องเงาะป่า กวีนิพนธ์เบ็ดเตล็ด กลอนไดอารีซึมทราบกับตามเสด็จไทรโยค โคลงรามเกียรติ์ พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำ พระราชวิจารณ์เทียบลัทธิพุทธศาสนาฝ่ายหินยานกับมหายาน พระบรมราชาธิบายแก้ไขการปกครองแผ่นดิน และพระราชนิพนธ์เสด็จประพาสตามที่ต่าง ๆ ตลอดจนพระราชหัตถเลขาที่ทรงมีถึงเจ้านายและบุคคลสำคัญต่าง ๆ อีกมากมาย
        2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
พระนิพนธ์ส่วนใหญ่ เกี่ยวกับประวัติศาสตร์และตำนาน จนได้รับการยกย่องว่าเป็น พระบิดาแห่งประวัติศาสตร์และโบราณคดีไทย ผลงานที่สำคัญของท่าน ได้แก่ ตำนานพระพุทธเจดีย์ นิทานโบราณคดี ไทยรบพม่า เที่ยวเมืองพม่า พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ 2
        3. พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)
ผู้แต่ง แบบเรียนภาษาไทย ในสมัยนั้น จำนวน 6 เล่ม ประกอบด้วย มูลบทบรรพกิจ วาหนิตติ์นิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์และพิศาลการันต์ นอกจากนี้ยังมีพรรณพฤกษา สัตวาภิธาน ไวพจน์ประพันธ์ นิติสารสาธก
        4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ โดยใช้พระนามแฝงว่า ประเสริฐอักษร ทรงเป็นผู้ให้กำเนิดละครร้องแต่งบทละครร้อง วรรณกรรมที่นิพนธืไว้มีทั้งแปลจากภาษษอังกฤษและที่ทรงแต่งเอง อาทิ สาวเครือฟ้า อาหรับราตรี พงศาวดารไทยใหญ่ พงศาวดารพม่า จดหมายเหตุลาลูแบร์ ราชคุณานุสรณ์ โคลงลิลิตมหามงกุฎ
        5. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร เจ้าฟ้ากรมขุนเทพทวารวดี (เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ)
ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือไว้ในสมัยนั้น อาทิ เที่ยวเมืองพระร่วง ลิลิตพายัพ