อตฺตา หเว ชิตํ เสยฺโย = อัตตา หะเว ชิตัง เสยโย = ชนะตนนั่นแลดีกว่า
ชัยชนะเป็นความปรารถนาของสิ่งมีชีวิตทั้งปวงเพราะเป็นสิ่งที่ทำให้สิ่งมีชีวิตสามารถดำเนินชีวิตต่อไปได้ ไม่ว่าจะเป็นการต่อสู่เพื่อแสวงหาอาหารของสัตว์ป่า การทำสงครามเพื่อให้ได้มาซึ่งความต้องการของผู้มีอำนาจ การต่อสู่เพื่อครอบครองดินแดน เป็นชัยชนะที่ทำให้เกิดศัตรูหรือเป็นคู่ปรปักษ์กัน ไม่ได้นำมาเพื่อสันติภาพ เพราะเป็นชัยชนะที่สร้างความเกลียดชัง ความอาฆาต จอวเวรกันมากขึ้นและจะเกิดการต่อสู่ไม่มีที่สิ้นสุด มีการแพ้และชนะกันไปมา และรุนแรงยิ่งขึ้นไป ดังนั้นการชนะศัตรูไม่ได้นำมาซึ่งสันติภาพ การชนะตนเองเท่านั้นจะนำมาซึ่งความสุขตามหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า
การชนะตน คือ ความสามารถในการควบคุมตนเองให้ประพฤติในสิ่งที่ดีงาม ตามหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา การควบคุมตนเองหมายถึงการควบคุมทั้งทางกาย วาจา ใจ หรือ กล่าวได้ว่า เป็นหลักธรรม ที่เป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ที่องค์สัมมาสัมพุทธเจ้า ได้แสดงพุทธวจนะไว้ ในวันมาฆบูชา (วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3) ที่เรียกว่า โอวาทปาฏิโมกข์ หรือ โอวาท 3 คือ การทำความดี ละเว้นความชั่ว ทำจิตใจให้ผ่องใส
การชนะตนเอง หมายถึง การเอาชนะกิเลสของตนเองให้ได้ การชนะแบบนี้เท่านั้นนำมาซึ่งสันติภาพ เมื่อชนะใจตนเองแล้วการชนะใจผู้อื่นจะยิ่งนำมาซึ่งสันติภาพของโลก เหมือนกับที่องค์สัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นพระอรหันต์ พระองค์ทรงชนะตนเองแล้วจึงชนะใจผู้อื่น ด้วยการอบรมสั่งสอนสาวกให้เลื่อมใสในพระธรรม เมื่อปวงชนได้นำหลักธรรมมาประพฤติปฏิบัติย่อมเกิดความสงบสุขทำให้เกิดสันติภาพบนโลก
|