พระเถรีเป็นบุตรีของเศรษฐีในเมืองสาวัตถี บิดามารดาตั้งชื่อให้ว่า “อุบลวรรณา” เพราะนางมีผิวพรรณเหมือนกลีบบัว เมื่อเติบโตเป็นสาวพระราชาและเศรษฐีทั่วชมพูทวีป พากันส่งบรรณาการไปยังบ้านเศรษฐี พร้อมทั้งแจ้งเจตจำนงให้เศรษฐีทราบว่าอยากจะสู่ขอลูกสาวไปเป็นมเหสีบ้าง เป็นภรรยาบ้างตามฐานะของตน
ช่วงนั้นเศรษฐีต้องคิดหนัก จะให้คนทุกคนพอใจย่อมเป็นไปไม่ได้ เศรษฐีจึงเรียกลูกสาวมาปรึกษา ถามลูกสาวว่า “ลูกรักของพ่อ ลูกอยากบวชเป็นนางภิกษุณีไหม?” คำถามของพ่อสร้างความปีติให้แก่นาง นางคิดจะบวชมานานแล้ว เห็นบิดาพดูเช่นนั้นจึงเท่ากับว่าประตูที่ปิดสนิทได้เปิดออกแล้ว จึงตอบว่า “คุณพ่อค่ะ หนูอยากบวชเป็นนางภิกษุณี” เศรษฐีก็ดีใจที่ลูกสาวตอบเช่นนั้น จึงพาลูกสาวไปยังสำนักพระภิกษุณี ขออุปสมบทเป็นภิกษุณี ตามตำนานว่า เธอคิดจะบวชนั้นเพราะบุญเก่าที่เธอเคยบำเพ็ญติดต่อกันมาหลายชาติในอดีต ชาตินี้เป็นชาติสุดท้ายของเธอ กระตุ้นให้เธอใฝ่การบำเพ็ญสมณธรรม
      นางบวชเป็นภิกษุณีไม่นานวันหนึ่งขณะที่นางถือเทียนและกวาดพระอุโบสถนั้นได้สังเกตที่เปลวเทียนเพ่งดูเปลวไฟอยู่นาน เห็นเปลวไฟเกิด-ดับ อย่างต่อเนื่อง ประหนึ่งว่าไฟนั้นไม่มีการดับ ลุกโชติช่วงอยู่ตลอดเวลา นำมาเปรียบเทียบกับร่างกายมนุษย์ ในที่สุดนางก็ได้บรรลุพระอรหันต์พร้อมทั้งแตกฉานและมีอภินิหารเป็นพระเถรีขีณาสพ หลังจากนั้นพระเถรีก็เที่ยวจาริกเผยแผ่พระศาสนาไปตามชนบทน้อยใหญ่ ไปจำพรรษาอยู่ที่ป่าอันธวัน ช่วงนั้นพระบรมศาสดายังไม่ได้บัญญัติห้ามนางภิกษุอยู่ป่าตามลำพังอุบาสกอุบาสิกาที่ศรัทธาพากันสร้างกุฏิเล็กๆถวายพระเถรี
ขณะนั้นมีหนุ่มโมฆบุรุษคนหนึ่งชื่อ “นันทมาณพ” มีศักดิ์เป็นพี่ชายของพระเถรีเอง แต่นันทมาณพไม่ได้เห็นพระเถรีเป็นน้อง แต่หลงรักมานานแล้ว จึงวางแผนชั่วข่มขืนพระเถรี
        ตามตำนานว่า พอหนุ่มคนนั้นออกจากกุฏีก็ถูกแผ่นดินสูบตาย พระเถรีได้นำเรื่องนี้ไปเล่าให้เหล่าภิกษุและภิกษุณีฟัง ภิกษุก็นำเรื่องไปกราบทูลพระศาสดา
เพื่อไม่ให้เหตุการณ์เช่นนี้เกิดขึ้นอีก พระองค์จึงทรงห้ามนางภิกษุณีอยู่จำวัดหรือจำพรรษาตามลำพังในป่าอีกต่อไป พระองค์ก็ตรัสให้พระเจ้าปเสนทิโกศลให้สร้างที่อยู่ถวายนางภิกษุณีในท้องที่เขตเมืองด้วย พระราชารับพระดำรินั้น จัดสร้างที่อยู่อาศัยถวายแก่ภิกษุณีสงฆ์ ณ ที่อันควรแก่สมณะในพระนครนั้นเอง ภิกษุณีไม่ได้รับอนุญาตให้อยู่ในป่าตามลำพังโดยไม่มีภิกษุสงฆ์อยู่ด้วยตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา